Opracował :
Konrad Przygodzki
Położenie
Już od starożytności we wschodniej części Morza Śródziemnego przeciwstawiano ziemie położone na zachód od Morza Egejskiego ,
które nazywano Europą , lądowi leżącemu na wschodzie i nazywa –
nemu Azją . O ile jednak pozostałe kontynenty są wyraźnie wyodrę –
bnione , to Europa i Azja tworzą jeden wielki , ciągły obszar lądowy ,
czyli kontynent . Rozróżnienie Europy i Azji jest czysto umowne ,
choć ze względu na tradycję i ” europocentryczny ” punkt widzenia
współczesnej nauki jest powszechnie stosowane , nawet w pracach
fizycznogeograficznych , tzn . opartych o kryteria przyrodnicze ,
a nie historyczne . Kontynent obejmujący tradycyjną Europę i Azję ,
nazwano w drugiej połowie XIX w. Eurazją . Wraz z pobliską Afryką
i Australią należy on do zgrupowania lądów , oddzielonego wielkimi
basenami oceanicznymi Atlantyku , Oceanu Indyjskiego i Pacyfiku od drugiego mniejszego zgrupowania które tworzą : Ameryka Północna ,
Południowa i Antarktyda . Pierwsze z tych zgrupowań lokowane jest
na umownej półkuli wschodniej , drugie na półkuli zachodniej , do
której jednak przy takim podziale nie można zaliczyć Antarktydy . Eurazja
stanowi pólnocną część zgrupowania ” wschodniego ” i leż całkowicie na północy od równika . Tylko włączony umownie do Azji archipelag Indonezji położony jest częściowo na południe od równika . Eurazja jest największym kontynentem globu ziemskiego , obejmującym około 54 mln km kwadratowych powierzchni , co stanowi przeszło 30 % wszystkich lądów
Kontynent Eurazji odznacz się nie tylko dużą rozciągłością , lecz także
masywnością mimo licznych półwyspów , mórz śródziemnych i przybrzeżnych oraz wielkich zatok , które go otaczają .
Struktura i rzeźba
Tektonika
Istnienie bloków kontynentalnych i zagłębień oceanicznych , tak charakterystycznych dla powierzchni litosfery , wiąże się z historią
i jej kształtowania się przez w wewnętrzne procesy w bryle ziemskiej .
W historii rozwoju kontynentu Eurazji i jej dzisiejszej strukturze nie
trudno odczytać, w jaki sposób i kiedy początkowo izolowane bloki
lądowe połączyły się ze sobą i jak różnice budowy geologicznej .
Najstarszymi ośrodkami lądowymi dzisiejszej Eurazji jest 6 prekambryjskich bloków , zwanych tarczami , pokrytych częściowo
seriami skał młodszych . Są to platformy : wschodnioeuropejska ,
syberyjska , koreańsko – chińska , sundajska , obejmuje Indochiny
i Borneo ( w środkowej części zapadająca pod powierzchnię morza ) ,
indyjska i arabska , która jest właściwie częścią platformy afrykańskiej .
W orogenezie kaledońskiej powstały góry na północno – zachodnich
peryferiach platformy wschodnioeuropejskiej , a szczątki tego łańcucha
zachowały się w północnej części Wysp Brytyjskich i na Półwyspie Skandynawskim oraz miejscami w obrębie młodszych struktur fałdowych zachodniej części Europy . Struktury hercyńskie częściowo przeplatają się ale w zasadzie otaczają je od strony zewnętrznej , stanowiąc dalszy etap
w rozrastaniu się lodów, jak również w spajaniu poszczególnych bloków
prekambryjskich ze sobą . Ostatni etap kształtowania się kontynentów euroazjatyckiego stanowiła orogeneza alpejska , dzieląca się z resztą na
szerek faz . We wcześniejszych fazach które rozpoczęły się jeszcze w erze
mezozoicznej , powstały struktury fałdowe północno – wschodniej Syberii
( Góry Wierchońskie , Czerskiego , Sichote Aliń ) Transhimalaje , pasma górskiej centralnej części Półwyspu Indochińskiego i półwyspu Malakka .
W młodszych fazach , które miały miejsce w erze kezozoicznej , wykształcił się potężny , równoleżnikowy łańcuchów alpiódów , położony w strefie
dzielącej bloki kontynentalne północne ( europejski , syberyjski i chiński )
od bloków kontynentalnych południowych ( afrykańsko – arabskiego oraz
indyjskiego ) , które we wcześniejszych etapach rozwoju Ziemi należały do
hipotetycznego lądu , zwanego Godwaną . Wynikiem młodszych ruchów
tektonicznych są współczesne stosunki hipsometryczne. Kontynent Eurazji cechuje się pod tym względem największymi kontrastami. Występują tu bowiem zarówno najwyższe góry na Ziemi , jak i najgłębsze depresje , najrozleglejsze wyżyny i wielkie niziny.
Klimat
Zasadniczą rolę w kształtowaniu się stosunków klimatycznych na obszarze Euroazji odgrywają następujące czynniki :1. położenie pomiędzy równikiem a biegunem północnym, a więc w różnych strefach krążenia mas powietrza 2. wielka rozciągłość lądu i oddalenie jego wnętrza od oceanu, 3. otoczenie centralnych części Euroazji pasmami górskimi.
Pasy klimatyczne Północne krańce kontynenty i wyspy arktyczne znajdują się w pasie klimatów okołobiegónowych , znajdujących się pod wpływem mas powietrza arktycznego , a w zachodniej części kontynentu również polarno-morskiego. Lato trwa tutaj krótko, a średnia temperatura najcieplejszego miesiąca wynosi zaledwie kilka stopni. Na południe od koła podbiegunowego aż po mniej więcej kontynentu również polarno-morskiego. Lato trwa tutaj krótko, a średnia temperatura najcieplejszego miesiąca wynosi zaledwie kilka stopni. Na południe od koła podbiegunowego aż po mniej więcej 40 stopni celciusza szer. geogr. pn. rozciąga się pas klimatów umiarkowanych o zmiennym w ciągu całego roku typie pogody , spowodowanym mieszaniem się chłodnego powietrza polarnego (podbiegunowego) z ciepłym powietrzem zwrotnikowym (właściwie podzwrotnikowym).
Wody
O ile układ sieci rzecznej jest ukształtowaniem powierzchni kontynentu i jego dziejami geologicznymi , o ile ilość opływających wód , względnie brak wód powierzchniowych , jest funkcją warunków klimatycznych
w szczególności zaś opadów atmosferycznych i parowania , które z kolei zależą od temperatury i wilgotności powietrza .
Obszary bezodpływowe i rzeki
Rozległość kontynentu , odcięcie jego wnętrza od oceanów przez wielkie bariery górskie i związana z tym suchość kotlin wewnętrznych są przyczyną
że znaczne obszary Eurazji nie mają odpływu do oceanu . Obszary bezodpływowe zajmują w Eurazji 17,7 mln km kwadratowych powierzchni
( tj. około 32 % )
