BŁONA KOMÓRKOWA

Wszystkie komórki wytworzyły specyficznš barierę chronišcš je przed negatywnym wpływem œrodowiska, tj. błonę komórkowš

Skład:

Lipidy:

– fosfolipidy

– sterole

– glikolipidy

– sfingolipidy

– cerebrozydy

Białka:

a) powierzchniowe: hydrofilne, hydrofobowe

b) integralne

Charakter błony komórkowej:

– elastyczna

– półstała

– dynamiczna

– selektywna

– spolaryzowana

Błona komórkowa występuje zarówno u zwierzš jak i u roœlin.

Jej budowę porównuje się do płynnej mozaiki. Wœród tłuszczowców dominujš fosfolipidy, choć równie często występujš glikolipidy, sfingolipidy i cerebrozydy (zwišzki będšce połšczeniem glikolipidów ze sfingozynš wchodzšcš w skład sfingolipidów). Tłuszczowce tworzš podwójnš warstwę, tak skonstruowanš, że ich hydrofilowe końce znajdujš się na zewnštrz, a hydrofobowe częœci skierowane sš do wewnštrz. Pomiędzy lipidami znajdujš się białka, które majš możliwoœć zmiany miejsca w błonie – przemieszczania się. Białka budujšce błonę komórkowš dzielimy na białka powierzchniowe oraz na białka integralne, które wbudowane w podwójny zršb lipidowy mogš tworzyć kanały przenoœnikowe. U zwierzšt na powierzchni błony występujš przyłšczone do niektórych białek reszty węglowodanowe, tzw. glikokaliks. Chroniš one błonę przed enzymami trawiennymi, np. w jelitach oraz pozwalajš układowi odpornoœciowemu na odróżnienie komórek własnego organizmu od ciał obcych. Należałoby tu podkreœlić, iż nie jest ona strukturš statycznš. Ulega ona cišgłym zmianom i przebudowom

Błony cytoplazmatyczne:

1)Plazmalemma – żywa, półprzepuszczalna błona białkowo-lipidowa, okalajšca cytoplazmę (protoplast). Ma strukturę podwójnej błony lipidowej, jej œrodkowy region zbudowany jest z dwu jednoczšsteczkowych warstw fosfolipidów. Lipidy połšczone sš z białkami w taki sposób, że tworzš coœ w rodzaju płynnej moaziki. Kontroluje metabolizm komórki regulujšc przepływ różnego rodzaju zwišzków. Oddziela żywš zawartoœć komórki od œrodowiska zewnętrznego

2)Siateczka wewnštrz plazmatyczna (retikulum endoplazmatyczne) – struktura wewnštrz cytoplazmy o charakterze błoniastym składajšca się z zespołu kanalików, pęcherzyków lub banieczek, często łšczšcych się ze sobš, ograniczonych błonš białkowo-lipidowš. Rodzaje:

– siateczka wewnštrzplazmatyczna szorstka (retikulum endoplazmatyczne szorstkie) – z błonš siateczki łšczš się rybosomy odgrywajšce ważnš rolę przy syntezie białek

– siateczka wewnštrzplazmatyczna gładka – pozbawiona rybosomów – bierze udział w procesie syntezy kwasów tłuszczowych

Proces tworzenia się błony komórkowej w młodej komórce:

W płaszczyŸnie podziału wrzeciona podziałowego wytwarza się fragmoplast, a w nim szczelina rozdzielajšca siostrzane protoplasty, wypełniona płynem. Szelina ta stanowi pierwotnš przegrodę komórkowš, a na jej powierzchni wytwarzane sš pierwsze celulozowo-pektynowe pokłady b.k. pierwotna przegroda przekształca się w tym czasie w stałš blaszkę œrodkowš. Dalszy wzrost polega na wstawianiu nowych czšsteczek między już istniejšce oraz na wstawianiu nowych warstw(apozycja). Pokłady b.k. wytworzone w czasie wzrostu kom. stanowiš jej pierwotnš postać. Pokłady odkładane po zakończeniu wzrostu nazywamy błonš komórkowš wtórnš, a powstajšce w tej błonie otwory-jamkami.

W komórkach zwierzęcych błona komórkowa pokryta jest od zewnštrz otoczkš œluzowatš. Stopień jej wytrzymałoœci zwišzany jest głównie z układem mikrofibrylli.